Thiên Vương Bổ Tâm Đan là một bài thuốc cổ trong Y học cổ truyền, đến nay đã được bào chế thành viên hoàn rất tiện dụng. Thuốc có tác dụng dưỡng tâm an thần được ứng dụng trong điều trị các bệnh về tim mạch, tâm thần kinh.
Thiên Vương Bổ Tâm đan được ghi chép lần đầu tiên trong cuốn “Nhiếp sinh bí phẫu” – một quyển sách y thư của Trung Quôc.
Thành phần bài thuốc gồm:
Sinh địa hoàng 120g; Nhân sâm (hoặc Đảng Sâm) 18g; Đan sâm 15g; Huyền sâm 15g; Phục linh 15g; Ngũ vị tử 15g; Viễn chí 15g (bỏ lõi); Cát cánh 15g; Đương quy thân 60g; Thiên môn đông 60g (bỏ lõi); Mạch môn đông 60g (bỏ lõi); Bá tử nhân 60g; Toan táo nhân 60g.
Cách dùng: Các vị thuốc trên tán thành bột mịn, luyện mật làm hoàn (mật hoàn) to bằng hạt ngô đồng (khoảng 9 – 12g), áo bên ngoài bằng bột Chu sa, mỗi lần uống 1 hoàn cùng với nước đun sôi để nguội vào lúc đói. Nếu có thể nên dùng nước sắc long nhãn để uống cùng thì càng tốt.
Lưu ý: khi dùng Thiên Vương Bổ Tâm đan cần kiêng các loại thực phẩm gồm: Đại toán (tỏi), La bặc (củ cải), Ngư tinh thảo (Rau diếp cá), Rượu cao lương.
Công dụng:
Theo Đông y, Thiên Vương Bổ tâm đan có tác dụng bổ tâm an thần, tư âm dưỡng huyết.
Chủ trị các chứng bệnh do âm hư, huyết hư, tâm thận âm hư gây ra như: Hư phiền (hồi hộp, bồn chồn), thất miên (mất ngủ), tâm quý (hồi hộp đánh trống ngực đặc biệt là khi có sự stress tinh thần hoặc gắng sức), mộng tinh (mơ ngủ xuất tinh), kiện vong (hay quên, trí nhớ suy giảm), đại tiện táo kết, miệng lưỡi nhiệt lở loét, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng ít, mạch tế sác (nhanh và nhỏ)
Theo nghiên cứu y học hiện đại, bài thuốc “Thiên vương bổ tâm đan” dùng để phòng chống các bệnh lý về tim mạch (viêm cơ tim, thiểu năng mạch vành, rối loạn thần kinh tim, rối loạn nhịp tim), suy nhược thần kinh, rối loạn giấc ngủ, rối loạn tâm thần, rối loạn sinh dục nam – nữ, hội chứng tiền mãn kinh, hội chứng rối loạn tiền đình, thiểu năng tuần hoàn não, viêm gan, miệng lưỡi lở loét…
Phân tích bài thuốc:
Trong bài thuốc, mỗi vị thuốc có công dụng riêng đóng vai trò khác nhau trong điều trị bệnh:
- Sinh địa, Huyền sâm tư âm thanh nhiệt để dưỡng tâm an thần là chủ dược.
- Đơn sâm, Đương quy bổ huyết dưỡng tâm.
- Đảng sâm, Phục linh bổ ích tâm khí.
- Bá tử nhân, Viễn chí định tâm an thần.
- Thiên môn, Mạch môn tư âm thanh nhiệt.
- Ngũ vị tử, Toan táo nhân liễm tâm an thần.
- Chu sa an thần.
- Cát cánh dẫn dược đi lên.
Các vị thuốc hợp lại thành một bài thuốc có tác dụng tư âm, thanh nhiệt, dưỡng tâm an thần.
Ngoài ra, nếu bệnh đi kèm các triệu chứng phụ có thể thêm các vị thuốc như:
- Nếu mất ngủ nhiều, tim hồi hộp gia Long nhãn nhục, Dạ giao đằng để dưỡng tâm an thần.
- Trường hợp di tinh, hoạt tinh gia Kim anh tử, Khiếm thực để cố thận , sáp tinh.
- Nếu mồm họng khô, môi lưỡi lỡ lóet gia Thạch hộc, Hoàng liên, Liên tử tâm để dưỡng vị âm, thanh tâm hỏa.
- Bài thuốc có nhiều vị thuốc có tính nê trệ, nên lúc sử dụng cần thận trọng đối với những bệnh nhân tỳ vị hư nhược, rối loạn tiêu hóa, chán ăn.
Huyền Trang
theo tạp chí Đông y Bắc Ninh
