KINH NGHIỆM ÁP DỤNG BÀI THUỐC ĐÔNG Y “LỤC VỊ TIÊU TÁN GIA GIẢM” ĐỂ ĐIỀU TRỊ BỆNH PHÌ ĐẠI TIỀN LIỆT TUYẾN LÀNH TÍNH

KINH NGHIỆM ÁP DỤNG BÀI THUỐC ĐÔNG Y “LỤC VỊ TIÊU TÁN GIA GIẢM” ĐỂ ĐIỀU TRỊ BỆNH PHÌ ĐẠI TIỀN LIỆT TUYẾN LÀNH TÍNH

                                   LY Nguyễn Thế Chương 

                                 Phó Chủ tịch Hội đông y       thành phố Bắc Ninh   

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (hay u xơ tiền liệt tuyến) là sự phì đại lành tính của tuyến tiền liệt, bệnh gây ra một số triệu chứng rối loạn về tiểu tiện, việc phát hiện và điều trị sớm sẽ tránh được những biến chứng. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy, có trên 50% nam giới ở độ tuổi từ 60 – 70 tuổi bị u xơ tiền liệt tuyến, tỷ lệ này lên đến 88% ở những người 80 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh và mức độ trầm trọng của bệnh thường gia tăng theo độ tuổi của bệnh nhân.

1 – Về y học hiện đại trong điều trị phì đại tiền liệt tuyến lành tính: Về điều trị nội khoa được sử dụng phổ biến nhất hiện nay là sử dụng thuốc thuộc nhóm ức chế alpha 1, có tác dụng làm giãn cơ trơn thành mạch, tiền liệt tuyến và cổ bàng quang giúp làm giảm bớt tình trạng tắc nghẽn niệu đạo do phì đại tiền liệt tuyến, ví dụ alfuzosin (xatral), terazosin (hytrin), doxazosin, prazosin và tamsulosin. Các thuốc ức chế alpha 1 không làm “tiêu” khối u mà chỉ làm cổ bàng quang và niệu đạo mở rộng khi đi tiểu, giúp cho tiểu tiện dễ dàng…Việc sử dụng thuốc Tây Y có tác dụng nhất định nhưng có nhiều nhược điểm như: Thời gian dùng thuốc kéo dài thường từ 6 tháng; Nhiều tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn, hạ huyết áp, rối loạn cương dương…

2 – Về y học cổ truyền trong điều trị phì đại tiền liệt tuyến lành tính: Hiện nay có nhiều bài thuốc y học cổ truyền hiện đang được các thầy thuốc đông y sử dụng kết hợp với cây Trinh nữ hoàng cung để điều trị… ngoài ra các bệnh nhân còn sử dụng các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ thực vật để hỗ trợ điều trị như: Vương bảo; TKS saman; Thiên bảo tiền liệt khang; Bảo an tiền liệt đơn; Trinh nữ hoàng cung…

3 – Về điều trị ngoại khoa trong phì đại tiền liệt tuyến lành tính:  Đối với những nam giới mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt ở mức độ nặng, bác sĩ sẽ can thiệp bằng biện pháp tiểu phẫu nhằm bóc tách và cắt bỏ các khối u xơ tuyến tiền liệt. Trong đó bao gồm:

– Phương pháp tiểu phẫu mở hở tuyến tiền liệt được áp dụng khá lâu nhưng khá phổ biến trong những năm gần đây.

– Mổ nội soi tuyến tiền liệt thông qua niệu đạo là phương pháp được các chuyên gia đánh giá khá cao nhờ ưu điểm vượt trội của nó. Phương pháp này bác sĩ sẽ thông qua thiết bị theo dõi đã được đưa vào niệu đạo để vừa quan sát màn hình vừa có thể thực hiện tiểu phẫu. Điều trị ngoại khoa cũng gây nhiều biến chứng như Chảy máu trong mổ và sau mổ làm tắc ống thông, gây chảy máu thứ phát và nhiễm khuẩn; Suy thận; Đái rỉ (nước tiểu cứ chảy rỉ ra cả ngày) do tổn thương cơ thắt vân; Hẹp niệu đạo hội chứng nội soi (trào ngược nước rửa vào tuần hoàn) có thể gặp trong cắt nội soi…

4 – Mục đích đích nghiên cứu áp dụng đề tài: Vì những ưu nhược điểm trong điều trị phì đại tiền liệt tuyến trên và số lượng nam giới lớn tuổi mắc bệnh phì đại tiền liệt tuyến ngày càng cao nên tôi: Nghiên cứu áp dụng bài thuốc đông y “Lục vị tiêu tán gia giảm”  để điều trị phì đại tiền liệt tuyến lành tính với các mục đích sau:

–  Áp dụng các bài thuốc hay, cây thuốc quý để điều trị phì đại lành tính tiền liệt tuyến góp phần làm tăng chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.

–  Nghiên cứu và áp dụng đưa vào thực tiễn bài thuốc Y học cổ truyền đơn giản dễ sử dụng và hiệu quả trong điều trị phì đại tiền liệt tuyến lành tính góp phần bảo tồn những bài thuốc hay, cây thuốc quý trong dân gian.

– Triển khai bài thuốc được phổ biến và rộng khắp tại cộng đồng với phương châm: Hiệu quả cao, giá thành rẻ, dễ uống và dễ sử dụng…

1. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH VÀ CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG:

A/ Nhuyên nhân gây bệnh theo Y học hiện đại:

1 – Do độ tuổi: Tuổi càng cao thì các hormone sinh dục nam ngày càng giảm vì vậy nam giới dễ mắc phải bệnh phì đại. Tuy nhiên mức độ phì đại ở mỗi người là khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

2 – Sử dụng chất kích thích: Uống nhiều rượu, bia, hút thuốc lá cũng là một nguyên nhân gây phì đại tuyến tiền liệt ở nam.

3 – Căng thẳng, stress: Thường xuyên làm việc quá sức, mệt mỏi, áp lực, căng thẳng stress do học tập hay do công việc cũng khiến nam giới khó tránh khỏi bệnh phì đại tuyến tiền liệt.

4 – Làm việc tại môi trường độc hại: Ô nhiễm nhiều khói, bụi, nước bẩn hay thường xuyên tiếp xúc với nhiều sóng điện từ cũng là một trong những nguyên nhân.

B/Nguyên nhân gây bệnh theo y học cổ truyền:

1 – Do thấp nhiệt ứ trệ ở vùng hạ tiêu:

Ngoại cảm thấp nhiệt độc tà hoặc cảm hàn tà hóa thành nhiệt, nhiệt và thấp tương tranh, thấp nhiệt dồn xuống phía dưới, rót vào tinh cung, uẩn kết không tan làm cho khí trệ, huyết ngưng, kinh lạc bị ngăn cách. Thấp nhiệt dồn xuống vào bàng quang khiến cho khí ở bàng quang không hóa được, hoặc do ăn uống thất thường, ăn nhiều thức ăn cay nóng, thích ăn thức ăn béo, ngọt làm cho Tỳ Vị vận hóa không đều, thấp nhiệt sinh ở bên trong, thấm xuống bàng quang, chuyển vào kết ở tinh cung, ứ huyết, trọc tinh kết ngưng lại không hóa được gây nên bệnh.

2 – Do âm hư hỏa vượng:

Sinh hoạt tình dục quá mức làm cho tinh khí hao tổn, thận tinh bị tổn hại, âm hư hỏa vượng, tướng hỏa vọng động làm cho tinh bị tổn hại, bị ngăn trở, rót vào tinh cung, thấp trệ hóa thành nhiệt khiến cho bại tinh hợp với hỏa tiết ra.

3 – Do tỳ khí hạ hãm:

Lao nhọc quá sức, ngồi lâu, tương tư hoặc ăn uống thất thường làm cho Tỳ Vị bị tổn thương, Tỳ không hóa được thấp, trở trệ ở tinh cung, Tỳ hư, trung khí hạ hãm, cốc khí không chuyển được xuống dưới, tinh và trọc tương bác nhau khiến cho tiểu ra chất đục.

4 – Do thận nguyên hư suy:

Người lớn tuổi, thân thể suy yếu hoặc phòng lao làm cho tinh bị hao tổn, âm tổn khiến cho dương và thận nguyên bị suy yếu, mệnh môn hỏa suy, không cố nhiếp được, tinh quan không vững, tinh không bế tàng được thì phải tiết ra.

5 – Do tinh cung bị ú trở:

Thấp nhiệt lâu ngày không được thanh đi, tướng hỏa lâu ngày không tiết ra được, tinh bị ứ lại thành trọc, tinh ứ lâu ngày, tinh đạo, tinh cung, khí huyết bị ngưng kết gây nên. Ngoài ra còn do Phế nhiệt, khí uất, không thông điều được thủy đạo, nhiệt tà rót xuống bàng quang gây ra bệnh.

C/ Chẩn đoán lâm sàng:

1 – Theo y học hiện đại: Thì căn cứ vào triệu chứng lâm sàng, siêu âm để chẩn đoán u xơ phì đại lành tính tiền liệt tuyến. Ngoài ra, việc đánh giá theo bảng điểm Quốc tế về triệu chứng của bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt có giá trị trong chẩn đoán bệnh.

2 – Theo Y học cổ truyền: Cũng căn cứ vào kết quả siêu âm và thăm khám lâm sàng như bệnh nhân có các triệu chứng Đái khó, tiểu đêm nhiều lần, tia nước tiểu yếu và nhỏ; Rặn lâu mới đái được; Đái ngắt quãng làm nhiều đợt; Đái rớt nước tiểu và đái không hết.

Tóm lại để chẩn đoán lâm sàng chính xác thì kết hợp cả y học cổ truyền và y học hiện đại để chẩn đoán bệnh phì đại tiền liệt tuyến lành tính.

III. TRIỆU CHỨNG PHÌ ĐẠI TIỀN LIỆT TUYẾN LÀNH TÍNH VÀ PHÁP ĐIỀU TRỊ THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN:

Từ các triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh theo y học cổ truyền ta đưa ra các phương pháp điều trị cụ thể như sau:

1/ Thấp nhiệt hạ chú:

Triệu chứng: Tiểu nhiều, tiểu gắt, tiểu buốt, đường tiểu nóng, đau, đường tiểu thường có chất trắng đục tiết ra, vùng hội âm trướng đau, đau lan đến bụng dưới, xuống xương cùng, âm hành và đùi, toàn thân lúc nóng lúc lạnh, nước tiểu vàng, đỏ hoặc đau, tiểu ra máu, táo bón, miệng khô, đắng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng bệu, mạch Hoạt Sác.

          2/ Nhiệt độc thấp thịnh:

1. Triệu chứng: Lạnh nhiều, sốt cao, khát muốn uống, vùng hội âm sưng đỏ, nóng, đau, tiểu nhiều, tiểu gắt, đường tiểu buốt, đi tiểu không thấy thoải mái, tiểu ra mủ máu, táo bón, bụng dưới đau, hậu môn nặng, đau, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền, Hoạt Sác.
2. Điều trị: Thanh nhiệt giải độc, tiết hỏa thông lâm.

3/ Âm hư hoả vượng:

1. Triệu chứng: Lưng đau, chân mỏi, đầu váng, hoa mắt, ngũ tâm phiền nhiệt, di tinh, rối loạn sinh dục, vùng hội âm có cảm giác nặng tức, khi tiểu và đại tiện thì tiết ra chất dịch đục, hoạt động thì ra mồ hôi, tiểu ít, nước tiểu đỏ, tiểu không tự chủ, lưỡi đỏ, mạch Sác.
2. Điều trị: Ích Thận tư âm, thanh tiết tướng hỏa.

4/ Tỳ hư khí hãm:

1. Triệu chứng: Sắc mặt không tươi, không có sức, hồi hộp, hơi thở ngắn, tay chân lạnh, tự ra mồ hôi, tiểu nhiều, tiểu gắt, tiểu không tự chủ, tiểu ra chất dịch đục, lao động thì bệnh nặng hơn, vùng hội âm nặng tức, lưỡi nhạt, béo bệu, mạch Tế mà Nhuyễn.
2. Điều trị: Ích khí, kiện Tỳ, thăng thanh, giáng trọc.

5/ Thận nguyên hư suy:

1. Triệu chứng: Lưng đau, chân lạnh, tinh thần uể oải, sợ lạnh, nước tiểu nhiều, trong, mặt trắng nhạt, tiểu có lẫn chất tinh, liệt dương, tảo tinh, lưỡi nhạt bệu, mạch Trầm Tế.
2. Điều trị: Ôn Thận cố tinh.

6/ Lý do áp dụng và công thức chế biến bài thuốc “lục vị tiêu tán gia giảm” trong điều trị phì đại tiền liệt tuyến lành tính:

1. Lý do áp dụng và công thức bài thuốc “lục vị tiêu tán gia giảm”: Từ các thể gây bệnh phì đại tiền liệt tuyến lành tính trên và qua quá trình nghiên cứu điều trị trên lâm sàng cho các bệnh nhân phì đại tiền liệt tuyến lành tính trong các năm vừa qua thì hầu hết các bệnh nhân đều do nhiều thể kết hợp với nhau như tỳ hư khí hãm, thận nguyên hư suy…. dẫn đến tiểu nhiều, tiểu gắt, tiểu đêm, tiểu không tự chủ, tiểu ra chất dịch đục, lao động thì bệnh nặng hơn, vùng hội âm nặng tức, sinh lý giảm… Tôi đã áp dụng bài thuốc hoàn tán “lục vị tiêu tán gia giảm” gồm các vị thuốc sau:

1. Phương pháp chế biến và hiệu quả bước đầu của bài thuốc “lục vị tiêu tán gia giảm” trong điều trị bệnh phì đại tiền liệt tuyến lành tính:

Toàn bộ các vị thuốc trên được sao tẩm, chế biến nghiền nhỏ trộn đều đóng mỗi túi 50g cho bệnh nhân hãm với nước nóng để nguội uống thay nước hàng ngày, với liều dùng 5 ngày/túi; pha hãm uống mỗi đợt 1 tháng; liệu trình điều trị 3 đợt/3 tháng ( cố gắng 1 ngày uống từ 1 đến 1,5 lít nước thuốc đã pha hãm).

Với kết quả bước đầu các bệnh nhân bị phì đại tiền liệt tuyến lành tính được sử dụng bài thuốc trên sau tháng đầu điều trị tình hình bệnh được cải thiện rõ rệt như: Đái đêm giảm, áp lực nước tiểu mạnh hơn, đỡ đau lưng hơn, ăn ngủ tốt hơn.., đặc biệt kết quả siêu âm khối lượng tiền liệt tuyên đã nhỏ hơn.

Tiếp tục cho điều trị tiếp 2 đợt nữa bệnh tình của các bệnh nhân đã tốt hơn hẳn. Kết quả siêu âm cho khối lượng tiền liệt tuyến đã giảm đi rõ rệt.